Menşei ve Dağıtım
Latince adı Paeonia'dan şakayık olarak da bilinen şakayıklar, şakayık ailesinin (Paeoniaceae) tek cinsidir. Sadece ilk varyant odunsu olmasına rağmen, çalı benzeri ve çok yıllık şakayıklar vardır. Öte yandan, çok yıllık şakayıklar kışın yer üstünde ölür, ancak sonraki baharda tekrar filizlenir.
ayrıca oku
- Japon Şakayık: Nasıl Kesilir
- Şakayık aslında ne kadar dayanıklı?
- Şakayık çiçek açmaz - olası nedenler
Toplam 32 türün hangisi olduğuna bakılmaksızın, şakayıklar yalnızca kuzey yarımkürede, ancak Kuzey Kutbu hariç dünyanın hemen hemen her yerinde görülür. İki tür şakayık dışında, diğerleri Avrupa ve Asya'ya özgüdür, bu nedenle ortak şakayık (Paeonia officinalis) gibi çok yıllık şakayıklar güney Avrupa'nın dağlık bölgelerine özgüdür. Çalı ve ağaç şakayıkları (Paeonia Suffruticosa melezleri) ve asil şakayıklar (Paeonia lactiflora melezleri) ise Çin'den gelir ve 2000 yıldan fazla bir süredir orada yetiştirilmektedir.
Günümüz kültürel melezlerinin vahşi türleri, öncelikle hafif dağ ormanlarında ve ılıman ve subtropikal iklim bölgelerinin zorlu bozkır bölgelerinde gelişir.
kullanım
Avrupa'da, ortak veya köylü şakayık, en eski bahçe bitkilerinden biridir. Sadece basit değil, aynı zamanda çoğunlukla pembe ila koyu kırmızı çiçekleri olan ikili çeşitler de yüzyıllardır yetiştirilmektedir. Geleneksel olarak, bu çok yıllık şakayık, muhteşem turna gagası (Geranium x magnificum) ve (Alchemilla mollis) ile birlikte, öncelikle ön bahçeye veya çiçek tarhına ekilir. Aynı zamanda, örneğin ön kapıya giden ana yol boyunca bir yardımcı bitki olarak da kullanılabilir.
Diğer yandan Asya'dan erken dönemde ithal edilen lactiflora melezleri - diğer çalı şakayıkları gibi - örneğin hostalar veya bambu ile kombinasyon halinde Asya tarzı bahçelerde çok iyi kullanılabilir. Mahremiyet çiti olarak dikilmiş bir bambu korusu güzel görünüyor ve ön planda çeşitli şakayıklar eşlik ediyor.
Asya bozkırlarından gelen ağsı şakayık (Paeonia tenuifolia) kuru ve güneşli yerler için mükemmeldir ve en iyi avantajı taş veya çakıl bir bahçede tek bir konumda gösterilmektedir.
Görünüm ve boy
Tüm şakayıklar, çok yıllık, yaprak döken bitkilerdir ve özenle, onlarca yıl aynı yerde kalabilirler. Büyümenin şekli ve yüksekliği, büyük ölçüde bir çalı mı yoksa otsu bir şakayık mı olduğuna bağlıdır.
Çalı şakayıkları, gözle görülür derecede kalın olan 200 santimetre uzunluğunda, odunsu sürgünler oluşturur. Bununla birlikte, dik çalılar sadece biraz dallanır ve ayrıca çok yavaş büyür. Öte yandan, çok yıllık şakayıklar maksimum yaklaşık 60 ila 100 santimetre yüksekliğe ulaşır ve bu nedenle önemli ölçüde daha küçük kalır. Bu şaşırtıcı değildir, çünkü bu çeşitler her baharda yeniden filizlenir ve aksi takdirde toprak yüzeyine yakın yumrulu depolama köklerinde (sözde rizomlar) kışlanır.
Çalı ve çok yıllık şakayık melezleri olan nispeten genç Itoh melezleri, oldukça otsu, ancak güçlü bir büyüme ve daha büyük çiçekler geliştirir.
yapraklar
Otsu şakayıklar, ilkbaharda belirgin, koyu kırmızı sürgünlerle filizlenir; bunlardan hem güçlü çiçek sapları hem de büyük, dönüşümlü olarak düzenlenmiş ve soyulmamış yaprakları olan uzun saplar gelişir. Çalı şakayıklarında ise genellikle bipinnate, açık ila mavi-yeşil yapraklar bulunur ve bunlar dönüşümlü olarak düzenlenir.
Çiçekler ve çiçeklenme dönemi
Bazı çeşitlerde 20 santimetreden daha büyük olan çok büyük çiçekler her zaman uzun, kalın çiçek saplarının ucundadır. Dışarıdan gül yapraklarına benzerler ve tek, yarım veya dolu olabilirler. En büyük çiçek başları çalı benzeri şakayık geliştirir.
Çiçek renkleri çoğunlukla farklı pembe ve kırmızı tonlar arasında değişir, ancak beyaz veya sarı çiçekli çeşitleri de vardır. Bazı çeşitlerin çiçekleri de yoğun bir kokuya sahiptir, bu nedenle bu şakayıkların kurutulmuş yaprakları genellikle potpuri için kullanılır.
Çeşitlerin çoğu ilkbaharda veya yaz başında Mayıs ve Haziran arasında çiçek açar, ancak sadece birkaç hafta.
meyve
Şakayıklara genellikle kelebekler, yaban arıları ve diğer böcekler yaklaşır ve bu da büyük çiçeklerin döllenmesini sağlar. Daha sonra, sonbaharda olgunlaştıkça açılan ve bir santimetreye kadar koyu renkli tohumları ortaya çıkaran büyük foliküller oluşur. Parlak çekirdekli meyveler, özellikle çiçeklenme dönemi dışında bile bitkiye çekici ve ilginç bir görünüm kazandırdığı için bitki üzerinde sorunsuz kalabilmektedir.
Toksisite
Şakayık, antik çağlardan beri naturopatide kullanılmaktadır. Kökler, yapraklar ve tohumlar krampların yanı sıra bağırsak sorunları ve gutun hafifletilmesine yardımcı olmalıdır. Bugün bile homeopati, şakayık köklerini basur için bir çare olarak biliyor. Bu çarelerin gerçekte ne ölçüde etkili olduğu elbette başka bir konudur.
Bazen salataların, tatlıların, tatlıların ve diğer yemeklerin hazırlanması ve süslenmesi için şakayıkların narin yaprakları da tavsiye edilir. Bununla birlikte, dikkatli olmalısınız, çünkü bitkinin tüm kısımları, büyük miktarlarda tüketilen tipik zehirlenme semptomlarına yol açabilen toksik glikozitler ve alkaloidler içerir. Bunlar mide ve bağırsak krampları, bulantı, kusma ve ishali içerir.
Şakayıklar insanlar için sadece hafif derecede zehirlidir, ancak zehirlenme semptomları bireysel tolerans eşiği nedeniyle ortaya çıkabilir veya gelmeyebilir - burada herkes farklı tepki verir. Bununla birlikte, küçük çocuklar ve evcil hayvanlar daha küçük olduğundan ve bu nedenle toksisite eşiği daha düşük olduğundan dikkatli olunması önerilir. Köpekler için şakayık bile çok zehirli olarak sınıflandırılır.
Hangi konum uygundur?
Çoğu şakayık ve çeşit, otsu şakayıklar için özellikle önemli olan tam güneşte bir yeri tercih eder. Öte yandan çalı şakayıkları, öğleden sonra ve akşam doğrudan güneş ışığına maruz kalmaları koşuluyla, hafif, kısmen gölgeli bir yerde kendilerini rahat hissederler.
Bu arada, şakayıklar, bitkiler derin kök sistemleri nedeniyle kök baskısı ve rekabetle baş edemedikleri için, alttan dikilen ağaçlar veya uzun çalılar için uygun değildir.
okumaya devam et
zemin
Toprağın doğası ile ilgili olarak, şakayık çok talepkar değildir. Toprağın çok fazla humus içermesi gerekmez ve bitkiler derin, iyi drene edilmiş ve taze veya nemli olmaları koşuluyla tınlı veya kumlu topraklarda kendilerini rahat hissederler. Şakayıklara yalnızca su basması ve yüksek yeraltı suyu seviyesi uygun değildir, çünkü sürekli nemin etkisi altında mantar enfeksiyonları ve çürük kaçınılmaz sonuçlardır. Öte yandan, kuraklık iyi tolere edilir, çünkü depolama kökü nemi depolayabilir.
Dikimden önce toprağı iyice gevşetin ve her şeyden önce derinleştirin. Kalın kökler bir buçuk hatta iki metre derinliğe kadar kazar, bu nedenle ekim alanındaki toprak çok ağır veya çok sert olmamalıdır. Ağır, su depolayan bir bahçe toprağı, kaba kum ve ince çakıllarla iyileştirilebilir.
Pot kültürü
Şakayıklar, iyi drenaj ve bol toprak gerektiren yeterince büyük yetiştiricilerde iyi yetiştirilebilir. Alt tabaka olarak geleneksel çömlekçilik toprağı, kaba kum ve kil granülatından oluşan bir karışım uygundur. Yoğun kök ağı için yeterli alan olacak şekilde geniş ve derin kaplar seçin. Ayrıca, çalı şakayıklarının yıllar içinde yaklaşık 200 santimetre boyunda büyüyebileceğini ve aynı zamanda genişlikte çok yer kaplayabileceğini unutmayın. Bu nedenle bu bitkiler, bir kap kültüründe bile etraflarında çok fazla alana ihtiyaç duyarlar, bu nedenle küçük bir balkon pek uygun değildir.
Düzenli su ve besin tedarikine ek olarak, donmayan bir kış da sağlanmalıdır. Çok yıllık şakayıklar en iyi şekilde serin ve donmayan bir yerde, muhtemelen mahzende veya garajda kışlanır. Depo kökü, az miktarda alt tabaka nedeniyle soğuktan yeterince korunamaz ve bu nedenle desteğe ihtiyaç duyar.
Şakayık dikin
Çok yıllık şakayık ve çalı şakayıklarında dikim açısından büyük bir fark vardır: çalı şakayıklarının mümkün olduğunca derin olması gerekirken, çalı şakayıklarının zemine mümkün olduğunca düz yerleştirilmesi gerekir. Bu yaklaşımın iyi nedenleri var: Çok derine dikilen çok yıllık bitkiler sadece yapraklar geliştirir ve çiçek olmazken, çok sığ olan çalılar birkaç yıl sonra ölür. Çalı benzeri büyüyen türler genellikle çok yıllık şakayıklara aşılanır, bu nedenle aşılama noktasının beş ila on santimetre derinliğe gömülmesi gerekir. Çalı şakayıklarının kendi köklerini geliştirmesinin tek yolu budur - ekim çok sığ olduğu için bunu yapamazsa, pirinç bir süre sonra reddedilecektir.
Yaklaşık iki kürek uzunluğunda ve en az 60 santimetre çapında dikim çukurlarını kazın. Kumlu toprak kompostla zenginleştirilirken, tınlı toprağı kaba kum, kil granülü veya çakılla iyileştirin. Dikim deliğinin altını dikkatlice gevşetin ve gerekirse bir drenaj tabakası ekleyin - örneğin çakıl ve kumdan yapılmış.
Ekim yapmak için en uygun zaman nedir?
Şakayık ekmenin en iyi zamanı, Eylül ve Ekim ortası arasındaki sonbaharın başlarıdır. Bu noktada, bitkiler zaten kış uykusuna giriyor. Bununla birlikte, toprak ve hava hala yeterince sıcaktır ki, soğuk mevsimden önce kökler büyüyebilir. Sonbaharda dikilen şakayıkları dondan korumak için daima çalılıklarla örtün, çünkü genç bitkiler kış korumasını yalnızca birkaç yıl bekledikten sonra elde ederler. Alternatif olarak ilkbaharda ekim de yapılabilir.
Doğru dikim mesafesi
Çok yıllık şakayıkların ortalama 80 santimetre dikim mesafesine ihtiyacı vardır, bu nedenle büyük büyüyen çeşitlerin bazen komşu bitkiye 100 santimetre boşluk bırakılarak yerleştirilmesi gerekir. Çalı şakayıkları çok daha büyüktür ve buna bağlı olarak daha fazla alana ihtiyaç duyar: Türüne ve çeşidine bağlı olarak, 120 ila 150 santimetre arasında boşluk bırakırsınız, ancak bu varyantların en iyi şekilde tek taşta avantaj sağladığı gösterilmiştir.
Şakayık sulama
Özellikle ekimden sonraki ilk yıl kuru, kumlu topraklarda ve yaz ortasında daha uzun kuraklık dönemlerinde ara sıra sulama gerekli olabilir. Ancak kural olarak, bitkiler kapsamlı kök sistemleri sayesinde kendi başlarına bakabilecekleri için ek sulamaya gerek yoktur. Sadece saksıda yetiştirilen örnekler düzenli bir su kaynağına bağlıdır.
Şakayıkları düzgün bir şekilde gübreleyin
Dikilen şakayıkların temelde döllenmesi gerekmez, çünkü türler zayıf yiyicilerdir ve bu nedenle yalnızca düşük besin gereksinimi vardır. Çok fazla gübre - özellikle azot bazlı gübreler - bitkileri zayıflatabilir, böylece hastalıklar ve zararlılar tehdit altındadır. Fosfat ve potasyum içeren ve gerekirse ilkbaharda uygulanan gübreler kullanın. Boynuz talaşı (Amazon'da * 6,39 €) ve gübre şakayıkların gübrelenmesi için uygun değildir ve kompost da yalnızca şartlı olarak uygundur.
Şakayıyı doğru şekilde kesin
Ekim ve Kasım ayları arasında, sapları yavaş yavaş kahverengiye dönüp kuruyunca, otsu şakayıkları yerin hemen üstünde kesin. Çalı şakayıkları ise temelde budamaya ihtiyaç duymazlar, aynı zamanda çok güzel gür büyürler ve kel olmazlar. Sadece şiddetli, çok soğuk kışlarda, tomurcuklandıktan sonra ilkbaharda kestiğiniz dallar tekrar donabilir. Ancak, canlı, çiçek oluşturan tomurcukları yanlışlıkla çıkarmamak için kesinlikle tomurcukların görünmesini beklemelisiniz. Solmuş çiçek başları kesilebilir, ancak kesilmesi gerekmez. Bu önlem yalnızca nesli tükenmekte olan şakayıkları (yenilenmiş) mantar enfeksiyonundan korumak için mantıklıdır.
Şakayık yaymak
Otsu şakayıklar bölerek kolayca çoğaltılabilir. Çalı şakayıklarında çoğaltma daha zordur, çünkü çalı şakayıklarının köklerine aşılanmaları gerekir. Bahçıvan, bu süreci hemşire yayılımı olarak tanımlar, burada bir hemşire olarak çok yıllık bitki, kendi köklerini geliştirene kadar çalıya bakar. Bu sizin için çok karmaşıksa, biraz odunsu havşa da deneyebilirsiniz. Yayılma tabii ki tohumlar yoluyla da mümkündür, ancak sıkıcıdır ve birçok hata kaynağına tabidir.
Hastalıklar ve zararlılar
Şakayık, çok azotlu gübreleme ve / veya besin bakımından zengin topraklarda meydana gelen mantar hastalıklarına karşı çok hassastır. Esas olarak humus bakımından zengin topraklara ekilen örneklerde görülen şakayık botrytis (gri küf) yaygındır.
İpuçları
Eski bir şakayık kazıp bölerseniz, parçaları eski konumlarına geri koymayın. Bunun yerine, toprak yorgunluğunu önlemek için yeni bir tane seçin. Bu genellikle bodur büyümeye neden olur.
Türler ve çeşitleri
Dünya çapında sadece büyüme şekillerinde değil, çiçeklerinin oluşumunda ve renginde de farklılık gösteren yaklaşık 40 farklı şakayık türü vardır. Çoğu pembe, kırmızı ve beyaz tonlarında açan sayısız çeşidi vardır. Bahçe için en güzel varyantlardan bazıları örneğin şunlar:
- 'Karl Rosenfield': Paeonia lactiflora, mor-kırmızı, çift çiçekler, eski çeşitlilik
- 'Sarah Bernhardt': Paeonia lactiflora, açık pembe, çift çiçekler, eski çeşitlilik
- 'Alba Plena': Paeonia officinalis, beyaz, çift çiçekler
- 'Cora Louise': Itoh melezi, mor-kırmızımsı bazal noktalı kremsi beyaz çiçekler, yarı çift
- 'Bahçe Hazinesi': Itoh melezi, çiçekler soluk sarı, kırmızı bazal noktalar, yarı çift
- 'Bartzella': Itoh melezi, limon sarısı çiçekleri, yarı çift
- 'Otto Froebel': Paeonia peregrina, basit, pembe çiçekler
- 'Güneş Işığı': Paeonia peregrina, tek, kırmızı çiçekler
- 'Carina': Hibrit, yarı çift, kırmızı çiçekler
- 'Candy Stripe': Paeonia lactiflora, çarpıcı, çok renkli çiçekler: mor çizgili beyaz, çift
Şakayık renk karışımı 10.78 EUR Baldur Kokulu Şakayık 'Nadir Karışımı' satın alın 13.72 EUR
